تبیین نوگرایی در نگارگری معاصر خراسان

(پایان نامه کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشجو امیرعباس هاشمی، موسسه آموزش عالی فردوس، پنج شنبه 15 اسفند 1398)

چکیده

نگاه مدرن یا همان سبک مدرنیسم که از اروپا شروع شد وسپس با تاسیس دانشگاه ها در ایران رواج پیدا کرد، پس از گذشت سال ها، مخاطبان زیادی از جمله نقاشان را به خود جذب کرده است. لیکن هنر نگارگری به دلیل وجود مبانی و اصول سنتی خاص خود، از انطباق پذیری با این نگاه جدید سر باز زد، و هربار هنرمندی برای تغییر و به روز رسانی این هنر تلاش کرد، توسط سنت گرایان مورد موآخذه و اتهام به تخطی از اصول سنتی  قرار گرفت. نظیر محمود فرشچیان که پس از سال ها مطالعه و فعالیت در این رشته آثاری را خلق کرد که تحسین همه را برانگیخت، اما با مخالفت سنت گرایان نگارگری مواجه شد.این امر موجب گشت تا تعداد علاقه مندان این هنر کاهش یابد و بین نگارگران و جامعه هنری فاصله ایجاد شود. در این میان نگارگرانی که نگران آینده این هنر بودند، از جمله نگارگران خراسان،  پا به میدان گذاشته و با ایجاد نوآوری هایی توجه مخاطبان را به خود جلب کردند. لیکن به دلیل سرعت بالای پیشرفت علم و تکنولوژی، سلیقه ی مخاطبان هنر، روز به روز در حال تغییر می باشد، لذا برای شکوفایی و رونق دوباره هنر نگارگری، می بایست نوگرایی و نوآوری، بصورت سیری ممتد در این هنر وجود داشته باشد. به همین علت چهارچوب و اصولی منسجم نیاز است تا هنرمند بتواند بدون صدمه زدن به مبانی اصلی و بنیان نگارگری، دست به نوگرایی و نوآوری بزند. در این پژوهش ابتدا به بررسی پیشینه نگارگری و فرآیند شکل گیری نوگرایی در نقاشی معاصر، که بوجود آورنده یک بستر مناسب برای ایجاد نوگرایی در نگارگری، و تاثیر گذار در روند شکل گیری آن بوده، پرداخته ایم، سپس به کمک معیارهایی که با مطالعه و تحقیق در مقالات و پژوهش های انجام گرفته در این زمینه به دست آمده اند، آثار دو تن از نگارگران برجسته خراسان را مورد تحلیل و بررسی قرار داده ایم، تا به چگونگی وکیفیت نوگرایی و نوآوری در نگارگری خراسان پی ببریم.

(متن نگارش یافته توسط دانشجو)

واژگان کلیدی: نو گرایی، نگارگری،نگارگران معاصر،مکتب خراسان(مشهد)

واکاوی نقش فرشته در نقاشی‌های معراج حضرت محمّد(ص) در دوره‌های تیموری و صفوی

دوفصلنامه پژوهشی گرافیک و نقاشی دانشگاه الزهرا س/ شماره3 از دوره 2 / پاییز و زمستان 1398

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اعظم محسنی تفتی ¹
• علیرضا کریمی ²

¹ کارشناسی ارشد تصویرسازی، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران، نویسنده مسئول.

² مربی گروه نقاشی، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران

10.22051/pgr.2019.27959.1048

 چکیده
  فرشته مخلوقی آسمانی و موجودی نامریی بوده که همواره، ذهن آدمی را به خود مشغول کرده است؛ این موضوع در میان آثار هنرمندان دوره­های هنر اسلامی، همواره، مورد توجه بوده؛ به نحوی که در دو دوره مهم و هنردوست تیموری و صفوی، به این موضوع پرداخته‌ و آن را در اشکال متنوع در نگاره‌ها دست‌مایه کار خود قرار داده­اند؛ آنچه این‌جا، به عنوان مساله، تامل هر پژوهشگری را به‌کار می­اندازد، وجوه تشابه و تمایز نقش فرشته در نگاره‌های معراج در دوره­های فوق و چگونگی تصویرسازی آن توسط هنرمندان است. آنچه معلوم بوده این‌که، ایشان، برای تصویرگری به مطالعه متن معراج پرداخته و ذهنیت کافی نسبت به روایت در خود ایجاد کرده­اند؛ اما وجه نامعلوم این‌که، در فرآیند کار خود تا چه حد، از میراث صورت‌گری دوره پیشین بهره برده و نیز اقتضائات دوره خویش را در آن دخالت داده­اند؟ روش به‌کار رفته در این پژوهش، توصیفی و تطبیقی با انتخاب نمونه­های معراج­نامه میرحیدر، خاوران­نامه و خمسه نظامی برای دوره تیموری و خمسه طهماسبی، هفت اورنگ جامی و حبیبُ السیّر برای دوره صفوی با تاکید بر عنصر تصویری فرشته است. نتایج حاصل از مطالعه در موضوع تحقیق را می­توان در سه بُعد مرتبه، ظاهر و کیفیت ظهور دنبال کرد. چه، آن‌که نخست، با مراتب مقرب و سایر فرشتگان با عملکرد راهنمایی و همراهی و خوش­آمدگویی و نظیر آن مواجهیم؛ دوم، با ظاهری متنوع از شکل، رنگ، پیکره­نگاری و چهره­پردازی که در عصر تیموری متمایل به وجه ساده­تر و در عصر صفوی با دقت بیش‌تر در حجم­ها و سایه­ها روبه‌رو هستیم؛ و سوم، کیفیت حضور ایشان در ترکیب­بندی که به مدد قرارگیری پیکره­ها و یا خطوط نگاه­ها و هادی در هر دو عصر تمایل به شکل منحنی از نوع حلزونی و کهکشانی مشهود است.  دریافت فایل مقاله
 
 کلیدواژه‌ها

• فرشته
• معراج
• تیموری
• صفوی
• نقاشی

قاسم فرزند حسن بود و چه زیبا نام بر او نهادند ...

قاسم ضمنا قاصم هم بود یعنی درهم شکننده (زورگویان) ...

سلیمان نیز بود که حکومت کرد بر دلهای مردمان از ایران گرفته تا همسایگان تا شرق و غرب عالم...

فخر الشیعه نیز بود همچون مختار که در تاریخ درخشان شد...

و عاقبت شهید شد که از زنده بودن دنیوی اش قاصم تر شد

آری ...

سر ما را بریده می خواهند    خواب ابن زیاد می بینم

شهر تا شهر کوچه تا کوچه    شمرها را زیاد می بینم

در کنار حسین جنگیدن         غیرت و زخم تیغ می خواهد

انتخاب چنین سرانجامی        اعتقاد عمیق می خواهد

در کنار حسین می جنگی      در نهایت شهید خواهی شد

خون برای حکومت ات باشد     وقت بیعت یزید خواهی شد

قاسم سلیمانی اثر حسن روح الامین

بزودی ...

برگزاری کارگاه با عنوان: مهارت نگارش در یک متن علمی

مدرس: علیرضا کریمی

زمان: جمعه 22 آذر 1398 ساعت 9 الی 17

ظرفیت: 30 نفر

اعطای مدرک معتبر SCD

ثبت نام از طریق وبسایت سامانه مدیریت رویدادهای فردوس:

http://www.ferdowsconferences.ir/main/fa/workshops/details/84/

رئوس مطالب:

آشنایی با عنوان نویسی/ پاراگراف نویسی/ دستور فنی نگارش/ لحن و آهنگ کلام/ مهارت های کاربردی word

مقاله- مکتب خیالی نگاری/ مجله گلستان هنر شماره 2 / 1384 دریافت

مقاله - تجلی در هنر اسلامی؛ تجسد در هنر مسیحی-بودایی دریافت

مقاله- سیر تحول مکاتب نقاشی/ رهپویه هنر دریافت

مقاله - تاملاتی بنیادین در مطالعات تطبیقی هنر دریافت

رویکرد توسعه ای از رویکردهای مورد علاقه دولت هاست بنحوی که افزایش کمی بیشتر مورد توجه اذهان عمومی بوده و هست و طبعا دولت ها نیز برای مقبولیت خویش از این ابزار استفاده می کنند. اخیرا معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی تفاهم نامه ای با سازمان منطقه آزاد کیش، بنای تاسیس موزه هنرهای معاصر کیش را نهادند تا این شهر بدنبال تهران، اصفهان، کرمان، اهواز و آبادان، هفتمین شهری باشد که دارای موزه هنرهای معاصر می شود. البته که پس از انقلاب اسلامی در سال 1357 و تجربه تاسیس موزه ای با این نام در تهران با ویژگی های خاص خود لازم می نمود تا موزه هنرهای معاصر به مورد تهران محدود نشود. و توسعه کمی در این باره به خودی خود امری مطلوب است اما نکته قابل تامل این است که موزه های تاسیس شده بعدی آن هم با سیاست تمرکززدایی، تاکنون چقدر توانسته اند جایگاه موزه ای خویش را ایجاد، تقویت یا تثبیت کنند. این در حالیست که موزه های مذکور بجز تهران، حتی دارای وبسایتی مستقل برای مراجعه کنندگان مجازی خود هم نیستند. مطلب قابل تامل در این باره زنده بودن موزه های استانی هنر معاصر در شناخت استعدادهای نو و هنرمندان قدیم و تلاش روزآمد ایشان و مخابره فعالیت های این نهادهاست که چندان شاهد آن نیستیم. و سخن آخر آنکه تاسیس موزه های استانی هنرهای معاصر از چه الگویی بهره مند اند؟ چراکه موزه هنرهای معاصر تهران تاسیس شده به سال 1355 خورشیدی یعنی دو سال پیش از وقوع انقلاب با خرید تابلو نقاشی ها از هنرمندان سبک های اکسپرسیونیسم انتزاعی، سوررئالیسم و ... اروپا و آمریکا به تبعیت از دوران مدرن تقریبا خالی از روح و اندیشه هنر نو به معنای ایرانی - در کمترین سهم از هنرمندان نوگرای ایرانی - بوده و در مقابل الگویی که پایه تجمیع آثار و مطالعه درباره آنها می توانست و می تواند آثار نقاشان ایرانی باشد. این همان تجلی کلمه استقلال در حوزه هنرهای تجسمی در دوران جمهوری اسلامی است که زنجیره مدیر، هنرمند و مخاطب می تواند آن را معنا بخشد.

چندی پیش سیدعباس صالحی در جمعی سخنرانی کرد و گفت: «ایران بدون هنرهای جدید در گذشته تاریخی خود دفن می شود» اگرچه ایشان منظور خود را چنین طرح کردند که امروزه برای معرفی هنرهای کهن باید هنرهای جدید را مد نظر داشت که در ظاهر حرف پسندیده ای است لیکن معمولا از تریبون های دیپلماتیک و وزارتی سخنانی ایراد می شود که دهها تفسیر از دل آن بیرون می آید. چه، اینکه ایشان نیز در جایگاه تئوریسین قرار ندارند که آن را شرح و بسط دهند. بنابراین نتیجه حاصل از این گفتار ممکن است در بیرون چیزی جز سوتفاهم و عدم درک درست از کلمات و عبارات باشد. برای مثال منظور از هنرهای جدید چیست و رابطه اش با هنر و تمدن ایرانی کدام است؟ آیا پوسته هر کدام توسط جامعه فرهنگ و هنر مورد استفاده قرار می گیرد یا جوهر آن.بنابراین پیش از هر چیز لازم است مدیران به ویژه مدیران تراز نخست ضمن واجدبودن جایگاه معلمی و تبیین صحیح عبارات، آن را برای مخاطب خاص که اصحاب هنرمندان و اهل قلم هستند واضح نمایند. گذشته همیشه در برابر قدیم قرار گرفته چنانچه سنت به معنای درست آن در برابر کهنگی و البته که عدم درک درست از آنها موجب دفن در گذشته خواهد شد. سنت ریسمانی است که در گذشته قرار داشته و سر دیگر آن امروز در دستان ماست پس ارتباط آن بریده شده و مدفون شده نیست. از طرف دیگر هنرهای جدید با صدور از غرب از حیث زیرساخت فرهنگی تفاوتهای عدیده ای با بسترهای بومی ایرانی اسلامی داراست. منظور آقای وزیر از زیرساختهای فرهنگی در سخنانش با اتکای به کدام منبع است؟ مطلب قابل عرض دیگر آنکه زمانی ما خواهیم توانست به مدد هنرهای جدید حتی با فهم درست و شرقی از آن تمدن کهن خود را معرفی کنیم که آن تمدن و هنر قدیم را بخوبی شناخته و بشناسانیم. حال آنکه این اتفاق به تمام و کمال برای جامعه معاصر روی نداده و بخشی از مشکلات هویتی نسل جدید نیز به همین مسئله باز میگردد.

سامان پنل یا سامانه مدیریت کتابخانه های عمومی کشور مدتی است که خدمات خود را به محققان ارائه کرده و در صرفه جویی زمان جستجو میان منابع و اطلاع از موجود بودن آنها در کتابخانه های عمومی موثر بوده است. به این ترتیب اگر بخواهیم از موجودی کتاب مورد نظرمان در نزدیکترین کتابخانه محل زندگی خود مطلع شویم سامان پنل این کار را در کمترین زمان ممکن انجام می دهد. نسل جدید به خاطر ندارد که این کار در گذشته نزدیک باید با مراجعه حضوری به کتابخانه و گشتن در جعبه چوبی برگه دان ها انجام می شد که در خیلی از موارد نیز به نتیجه دلخواه ختم نمیشد. از امکانات دیگر این سامانه نمایش جغرافیایی کتابخانه به کمک تعیین موقعیت است. لینک سامان پنل در بخش پیوند های همین وبلاگ قرار داده شده است که می توانید با کلیلک بر روی آن به آن وارد شوید.

خدمت دانشجویان محترم مؤسسه آموزش عالی فردوس

ضمن خداقوت به زحمات یک ترم کلیه شما دانشجویان عزیز در مطالعه و تحقیق دانشگاهی، اسامی دانشجویانی که نمره نهایی آنها در دروس ترم 961 بین 17 تا 20 بوده است را به شرح زیر اعلام داشته و از خداوند یکتا آرزوی موفقیت های بعدی را برای ایشان خواهانم.

هنر و تمدن اسلامی (ایران) روز پنج شنبه ساعت 14-12 تعداد دانشجو (29):

نسرین ارجمند (17) نگار الماسی (20) عالیه دوستعلی زاده (17) الهه رنجبر (18.25) هانیه علیزاده (20) زهرا کاسب (20)

هنر و تمدن اسلامی (2) روز چهارشنبه ساعت 18-16 تعداد دانشجو (8):

ملیکا متقی (17) نیره السادات محمودی (18)

تجزیه و تحلیل آثار نقاشی روز پنج شنبه ساعت 16-14 تعداد دانشجو (14):

نسرین ثابت (20) محدثه زنگویی (19.5) نجمه عنابستانی (19) فاطمه مروجی نسب (18) زینت میرزازاده (19.25)

هنر و تمدن اسلامی (ایران) چهارشنبه ساعت 10-8 تعداد دانشجو (18):

مهدی شریعتی (18.5) سمانه طهماسبی نیا (18.5) الهام علوی زاده (18.5) نرگس وطن خواه (17)

روش تحقیق چهارشنبه ساعت 16-14 تعداد دانشجو (11):

نجمه امینی (18.75) حافظه جوادزاده (18) نرگس عبداللهی (20) ندا عظیمی (18.25) الهام علی نژاد (17.5) نعیمه نیک دل (17.25)

حکمت هنر اسلامی پنج شنبه 18-16 تعداد دانشجو (17):

مهدی شریعتی (17)

آشنایی با هنر در تاریخ (1) چهارشنبه 14-12 تعداد دانشجو (23):

فاطمه اکبری (20) فاطمه عزیزی (19.5) بهاره احمدی (19) فاطمه گلزارپور (18) فاطمه نوقابی (20)

به استحضار میرساند مقاله با عنوان «تحلیل دیدگاه های امام خمینی و امام خامنه ای پیرامون نقش هنرمند و هنر در پیکره تمدن اسلامی» به قلم علیرضا کریمی و مرتضی افشاری در نخستین شماره از دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی دانشگاه شاهد منتشر شد. علاقه مندان می توانند از طریق لینک زیر به متن مقاله دست یابند. از آنجایی که هر نوشته ای غیر از کلام خدا و معصوم بی نقص نیست؛ مشتاق دریافت نقدهای سازنده شما خواهم بود.

http://ref.shahed.ac.ir/bd4f96