نقاشی البرز در آئینه پنجمین سالانه
آیین گشایش نمایشگاه آثار راه یافته به «پنجمین سالانه نقاشی استان البرز» در ساعت ۱۶ شنبه ۲۵ اُم بهمن ماه ۱۳۹۹ در طبقه پنجم ساختمان تجاری «مِهرادمال» واقع در خیابان شریعتی (عظیمیه) کرج با حضور هنرمندان، برگزارکنندگان و مدعوین این رویداد هنری برپا شد. حال و هوای برگزاری دوره پنجم از این رویداد با ادوار پیشین یک فرق اساسی داشت و آن انتخاب محل نمایشگاه در موقعیتی جدید و البته جذاب در اتمسفری فرهنگی و هنری بود که به رسمیت و وقار «سالانه» به اندازه قابل توجی کمک میکرد. طبقه پنجم این برج اداری-تجاری طوری طراحی شده که فضای فروش کتاب، اجرای موسیقی، سالن نشست تخصصی، پنلسازی حرفهای برای محیط نمایشگاه، چیدمان و مبلمان و گردش صحیح یا سیرکولاسیون آن به همراه فضای کافیشاپ به خوبی از دید طراحان و دست اندرکاران این مجموعه فرهنگی دور نمانده بود. این در حالی است که نمایشگاه در سالهای گذشته به طور عمده از فضای موجود در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی البرز بهره میبرده که واجد ویژگیهای فوق الذکر نبوده و مثل فضای یادشده از قابلیت ارتباطگیری و پذیرش مخاطب برخوردار نبوده است. بنابراین به حتم یکی از نقاط قوت این رویداد را باید انتخاب محل برپایی با ویژگیهای مذکور دانست.
به گفته «فرج الله عطابکی» - رئیس انجمن هنرهای تجسمی استان البرز - فراخوان این رویداد در آبانماه ۱۳۹۹ انتشار یافته و در مهلت مقرر، ۱۷۰۰ اثر در بخش «رقابتی» به دبیرخانه واصل شده که از میان آنها ۹۹ اثر از ۷۳ هنرمند برای نمایش و قرارگیری در چرخه داوری نهایی «برترینها» - موعد هفتم اسفندماه - انتخاب شده است. بخش «مدعوین» پنجمین «سالانه» نیز به ارائه آثار هنرمندان برگزیده و صاحبنام از «البرز»، «تهران»، «قزوین» و «زنجان» با نمایش ۷۷ تابلو از ۷۷ هنرمند – هر هنرمند یک اثر – مربوط میشد. طبیعی است که تاریخ خلق آثار به نمایش درآمده در بخش «مدعوین» به سالهای کمی عقبتر و آثار بخش «رقابتی» به سالهای نزدیک – حدوداً ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ – تعلق داشت. «رئیس هیئت مدیره خانه هنرمندان کرج» در ادامه به آزاد بودن موضوع و تکنیک کار هنرمندان طی فراخوان جشنواره اشاره کرد که زمینه ایجاد تنوّع در وصول آثار رسیده به دبیرخانه را فراهم آورده بود. چه آنکه، حضور نسل جوان و تازه نفس از نقاشان البرزی از نقاط قوت دیگری بود که میتوانست افق روشنی را برای هنرهای تجسمی این رویداد شکل دهد. وی با اشاره به فضای محدود گالریهای موجود شهر کرج – که توان و ظرفیت نمایش بیش از ۶۰ اثر را در خود دارا نیستند – به اهمیت نوبت پنجم «سالانه» پرداخت که توانسته فصل جدیدی را در فضایی تازه برای هنرمندان البرز فراهم آورد. خاطرنشان میشود دبیری بخش هنری این رویداد را «سعید امدادیان» و دبیری بخش اجرایی را «محمد دستگیر» بر عهده داشتند. هیئت داوری این رویداد نیز متشکل از چهرههایی نظیر «علیرضا آدمبکان»، «سحر داعی»، «حسین تمجید»، «حسن کارگری» و «نعیمه وحدتخواه» بوده است.
آثار به نمایش درآمده به لحاظ سبکشناسی از تنوّع بالایی برخوردار بودند که این مسئله به آزادی در انتخاب و عمل هنرمندان در فراخوان باز میگشت. «رنگ روغن»، «اکرلیک»، «آبرنگ»، «ترکیب مواد» و«کلاژ» از تکنیکهای رایج به کار رفته در آثار این رویداد بود که سهم «اکرلیک» در میان آنها نسبت به سایرین، بیشتر مینمود. ابعاد و اندازه کارها نیز از قابهای کوچک تقریبی ۳۰ × ۴۰ سانتیمتر آبرنگها شروع و به تابلوهای بزرگ ۲۰۰ × ۲۰۰ سانتیمتر ترکیب مواد پایان مییافت. «تقلید»، «اقتباس» و «نوآوری» را میشُد به طور همزمان در خیلِ آثار مشاهده کرد. برای مثال تابلو قطع بزرگ تنه درختان بیش از هر چیز بیننده آگاه تجسمی را به یاد تابلو درختان سهراب سپهری میانداخت و یا رد پای نقاشیهای «مارک شاگال» را میتوانستیم به وضوح در تابلویی از «احمد زهدی» شاهد باشیم. نحوه رنگپاشی «سمانه گروسی» در تابلو پرتره او کاملاً یادآور مواجه «جکسون پولاک» با رنگ و بوم است. با این وجود، حال و هوای نقاشیهای «محمود جوادی پور» و «احمد اسفندیاری» در نمایش صحنههای روستایی و زندگی مردمان کوچه و خیابان را نیز میتوانستیم در لابلای شماری از کارهای هنرمندان ببینیم. در این میان برخورد فتورئالیستی با موضوع در تابلو «مادر و دختر بر سجاده نماز» و نمای کلوزآپ از پرترهها در تابلوهای دوگانه «زن و مرد»، واقعگریانهترین اثر به نمایش درآمده پس از پرترهها محسوب میشد. بیان فراواقعگرایانه «افسانه غفوری» در تابلوهای دوگانه خود با نمایش عناصری چون ریشهها، خانههای کوچک و برجها و فضای زیرزمین و البته آب، در جوّی تیره و تاریک، بر زیست بوم کنونی انسان عصر مدرن نقد واضح داشت. علاقه شماری از هنرمندان به انتخاب «سوررئالیسم» و حالتهایی از آن نیز در آثاری نظیر «جنین»، «امواج دریا» و یا «آرمیده بر تخت» مشهود بود به نحوی که در همه آنها دوگانه تولد -مرگ یا جوانی-پیری به خوبی نقش آفرینی میکردند. «ساغر گلستانه» در دو اثر ارائه شده خود توانسته بود به خوبی فضاهای معماری و خانههای شهری را با زبان «کوبیسم» در هم آمیزد. انتخاب ترکیببندی «ایستا» و «پویا» توأمان موجبات تلقی «حرکت زمانی» در تابلو را به نحو جذابی برای بیننده فراهم آورده و تصویرکردن هفت دایره با موجی که در ذهن مخاطب ایجاد میکرد میتوانست بر «حادثهای ویرانگر» یا «گردش زمانه» و یا تطبیق »زمین و آسمان» - طبقات هفت گانه- دلالت کند.
«سالانه نقاشی استان البرز» هر چه بود توانست در پنجمین دوره برگزاری خود گام بلندی را برای حرفهای و پایدار شدن بردارد. تا هنرمندان این منطقه - با ظرفیت های قابل توجّهی که دارند - بتوانند از احتیاج به عرضه و رقابت آثارشان در پایتخت کمی فاصله گرفته و احساس کنند که در شهر محل سکونت خود نیز میدانی برای دیدهشدن پیدا خواهند کرد. بیشک استقلال هنری کرج از تهران – پس از تبدیل شدن به یک استان – میتواند از اهداف بلند و میان مدّتی باشد که جشنوارههایی از این دست قادر به تسهیل و تسریع آنند. لیکن باید توجه داشت که این مهم تنها با استقبال از نقد صحیح و عالمانهای ممکن است که بتواند به رشد این رویداد یاری رساند. شاید یکی از اشکالات وارد بر این اتفاق هنری، همزمانی با «جشنواره هنرهای تجسمی فجر» باشد که به لحاظ قرابت زمانی، جغرافیایی و موضوعی موجب کمفروغی یا اسقبال حداقلی هنرمندان و ارسال آثار سالهای قبل و یا کم کیفیتترشان شود. دو دیگر فقدان جلسات نقد و بررسی هنرهای تجسمی البرز است که میتواند در مدّت زمان برگزاری نمایشگاه با دعوت از چهرههای شناخته شده و جذاب علمی-هنری با هدف ارزیابی و ترسیم چشم انداز آینده رخ دهد. آزاد گذاشتن موضوع برای ارسال آثار توسط هنرمندان البته باعث فراخ شدن میدان کار و خلاقیت بیشتر میشود اما این نکته نباید فراموش شود که این رویداد میتواند بخش جانبی یا موضوع محوری داشته باشد که هنرمندان البرزی را در مسیر «هویتبخشی» و تعریف هویت بومی شهر کرج و استان نوپای البرز یاری رساند وگرنه تکثر سبکها و تکنیکها و موضوعات در دراز مدت به شکلگیری شخصیت هنری مستقل این ناحیه چندان کمکی نخواهد کرد. نحوه قیمتگذاری بر روی آثار این نمایشگاه، از نکات قابل توجه دیگر بود به نحوی که بر تعدادی از آنها مشهود و بر تعدادی دیگر به شکل متواری دیده نمیشد. صرف نظر از چیستیِ ملاک قیمتگذاریها، شایسته است موضوع فروش آثار در فصلی دیگر و مجزا مورد عنایت قرار گرفته و رویداد فعلی بر بُعد تخصصی، حرفهای و رقابتی تمرکز کند.
از مسائل مُبتلابه و مهّمی که متوجّه هنرهای تجسمی ما به طور عام و استان البرز به طور خاص بوده و در این نمایشگاه نیز میتوان تأثیرات آن را مشاهده کرد، همانا دشواری تشخیص کار هنرجو از استاد به دلیل نزدیکی بسیار زیاد اثر شاگرد به استاد است. پُر واضح اینکه این مسئله به تقلید تام از سبک و سیاق مدرس توسط هنرجو مربوط میشود که فضای آن بر روی خیلی از آموزشگاههای هنری کنونی ما سیطره داشته و به تعبیر اهالی هنر به «تکرار عین به عین شخصیت استاد در شاگرد» مُنتج میشود. اتفاقی که به طبع، مخالف جریان «هنرمندپروری خلّاقِ» نهادهای آموزش هنر بوده و نخواهد توانست به خروجی و نتایج روشن و مطلوبی در فرداها دست یابد؛ و نکته پایانی اینکه لازم است دبیرخانه «سالانه» سیاستی اتخاذ کند تا از حالت «مُنفعل» – فراخوان و داوری و تقدیر تکرارشونده یا مدیریتشده – خارج و در حالتی «فعّال» مسیر آینده و پیش روی هنر تجسمی البرز را ترسیم و راهبری نماید. که البته این مهّم مُحتاج «پایش»، «برنامهریزی» و «اقدام» مؤثری است که در هر سال میبایست تقویت و ترفیع شود. بیشک دخالت دادن نقش نخبگان و صاحبنظران در «هیئت اندیشه ورز» این رویداد امری واجب و انکار ناپذیر بوده و هست.
- جمعه ۸ اسفند ۹۹
دریافت فایل مقاله 
